Publiekssymposium Religie en Samenleving: Wat W.I.L. jij? Waarden, identiteit en levensoriëntatie in Nederland

 

Op donderdag 20 juni 2019 vindt het jaarlijks publiekssymposium van het tijdschrift Religie en Samenleving plaats, dit jaar aan Tilburg University met de Tilburg School of CatholicTheology in samenwerking met Tilburg School of Behavioral Studies:

 

Het symposium richt zich op docenten godsdienst / levensbeschouwing, politieke bestuurders, wetenschappers en journalisten. Natuurlijk zijn ook andere geïnteresseerden meer dan welkom. Dit jaar is het onderwerp van het symposium Nederlandse waarden, identiteit en levensoriëntatie en het al dan niet veranderen hiervan. Er zijn een aantal maatschappelijke gebeurtenissen die het Nederlandse landschap kleuren. Maatschappelijke veranderingen die van invloed lijken te zijn, zoals de recente economische crisis en migratiestromen die een weg naar West-Europa vinden, ogen het Nederlandse landschap te verharden, denk bijvoorbeeld aan de vorm van maatschappelijke protesten en het aan terrein winnen van populistische partijen. Wat betekent dit alles voor het godsdienstonderwijs? Welke invloed hebben deze gebeurtenissen op de W.I.L. van Nederlanders en van jongeren in het bijzonder? En wat is dan in tijden dat de betekenis van concepten als kerkgang, bidden en godsbeelden afneemt de relevantie van W.I.L. voor persoonsvorming binnen het onderwijs? Het publiekssymposium biedt verschillende lezingen die ingaan op de al dan niet veranderende waarden, identiteit en levensoriëntatie in Nederland. Daarnaast kunnen bezoekers deelnemen aan een aantal interactieve workshops over deze onderwerpen.

 

Meer informatie: www.tilburguniversity.edu/symposium-watwiljij

Mail: symposium2019@tilburguniversity.edu

 

Publiekssymposium Religie en Samenleving: Onverdeeld verdeeld naar de godsdienstles? (Symposium & congres)

Datum

vrijdag 8 juni 2018

Tijd

09:30 tot 17:30

Locatie

Cultuurcaal C, Elinor Ostromgebouw, Heyendaalseweg 141, 6525 AJ Nijmegen

Subtitel

Levensbeschouwelijk onderwijs in het spanningsveld tussen kerk en staat

Beschrijving

In 2017 was het honderd jaar geleden dat er een einde kwam aan de schoolstrijd met de financiële gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs. Dit feit is vorig jaar uitgebreid herdacht door middel van verschillende symposia over de vrijheid van onderwijs. Uiteraard werden hierbij vooral de verworvenheden van de Nederlandse onderwijsvrijheid benadrukt, maar soms werd ook gewezen op de noodzaak om bepaalde aspecten hiervan aan te passen om ze beter te laten aansluiten bij de huidige omstandigheden. Echter, één specifiek aspect bleef in dit hele jaar van herdenken en discussiëren meestal onderbelicht: de positie van het levensbeschouwelijk onderwijs in Nederland.

Door de vrijheid van onderwijs heeft zich in Nederland een duaal onderwijsstelsel ontwikkeld, waarin de verantwoordelijkheid voor het levensbeschouwelijk onderwijs, of het godsdienstonderwijs, hoofdzakelijk bij de erkende levensbeschouwelijke en godsdienstige instanties en confessionele schoolbesturen ligt en waarbij de overheid veelal afzijdig blijft. Maar is deze situatie nog wel verdedigbaar in de context van de huidige ontzuilde en geseculariseerde Nederlandse samenleving? En als deze situatie niet langer meer verdedigbaar is, moet dan de overheid niet een grotere verantwoordelijkheid nemen voor het levensbeschouwelijk onderwijs? Of staat een grotere overheidsbemoeienis met het levensbeschouwelijk onderwijs juist op gespannen voet met de scheiding tussen kerk en staat en dient dit onderwijs daarom de verantwoordelijkheid van levensbeschouwelijke instanties en schoolbesturen te blijven?

Tijdens dit symposium zullen vertegenwoordigers van onderwijskoepels, politici en wetenschappers op deze vragen reageren en met elkaar in debat gaan.

Na afloop van het symposium vindt tevens de feestelijke aftrap plaats van het Expertisecentrum Religie en Levensbeschouwing. Doel van dit centrum is te komen tot een versterking van de levensbeschouwelijk vorming in het voortgezet onderwijs door het meehelpen ontwikkelen van een VO-kerncurriculum religie en levensbeschouwing.

Het expertisecentrum wordt daartoe gedragen door een brede alliantie bestaande uit de VDLG (Vereniging van Docenten Levensbeschouwing en Godsdienst), Verus (Vereniging voor katholiek en christelijk onderwijs in Nederland) en VOS/ABB (profielorganisaties voor katholiek/christelijk en openbaar/algemeen toegankelijk onderwijs), de hbo-lerarenopleidingen GL (CGO, CHE, Fontys en Windesheim) en de universiteitsfaculteiten theologie, religiewetenschap en humanistiek (UL, UU, UvA, VU, RU, RUG, UvT, UvH, PThU, TUA, TUK).

Programma

09.30 – 10.00 uur	Ontvangst en koffie
10.00 – 10.10 uur	Opening door de dagvoorzitter Carl Sterkens (Radboud Universiteit) en de decaan van de Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen Christoph Lüthy (Radboud Universiteit)
10.10 – 10.40 uur	Keynote door Paul Vermeer (Radboud Universiteit) over de positie van het levensbeschouwelijk onderwijs binnen het Nederlandse onderwijsstelsel
10.40 – 11.10 uur	Keynote door Monique van Dijk (Tilburg University) over recente ontwikkelingen van het levensbeschouwelijk onderwijs op katholieke scholen
11.10 – 11.30 uur	Pauze
11.30 – 12.00 uur	Keynote door Taco Visser (adviseur identiteit Verus) en Gerdien Bertram-Troost (Vrije Universiteit Amsterdam) over recente ontwikkelingen van het levensbeschouwelijk onderwijs op protestants-christelijke scholen
12.00 – 12.30 uur	Keynote door Rasit Bal (voorzitter Contactorgaan Moslims Overheid en docent islam Hogeschool InHolland) over recente ontwikkelingen van het levensbeschouwelijk onderwijs op islamitische scholen
12.30 – 13.45 uur	Lunch in de Refter
13.45 – 14.15 uur	Keynote door Patrick Loobuyck (Universiteit Antwerpen) over nut en noodzaak van neutraal (niet-confessioneel) levensbeschouwelijk onderwijs in een plurale en geseculariseerde samenleving
14.15 – 14.45 uur	Keynote door Ben Vermeulen (lid Raad van State, Radboud Universiteit en Vrije Universiteit) over de juridische (on)mogelijkheden van een grotere overheidsbemoeienis met het levensbeschouwelijk onderwijs op Nederlandse scholen
14.45 – 15.00 uur	Aftrap van de paneldiscussie door Lisa Westerveld (Tweede Kamerlid GroenLinks) met een kort statement met betrekking tot de centrale vraag van het symposium
15.00 – 16.00 uur	Paneldiscussie tussen de verschillende sprekers en met de zaal onder leiding van de dagvoorzitter
16.00 – 16.10 uur	Afsluiting
16.15 – 16.30 uur	Aftrap Expertisecentrum Religie en levensbeschouwing door Leo van Hoorn (directeur academie Theologie en directeur Christelijke Hogeschool Ede)
16.30 – 17.30 uur	Borrel

Kosten

De kosten voor deelname aan het symposium bedragen 15 euro voor abonnees van Religie en Samenleving en 30 euro voor niet-abonnees. Dit is inclusief koffie, thee, lunch, borrel en het themanummer van Religie en Samenleving dat in het najaar over dit symposium zal verschijnen. Studenten krijgen mits aanmelding gratis toegang tot de conferentie, maar ontvangen geen themanummer en kunnen tegen betaling lunchen in het universiteitsrestaurant De Refter.

Bereikbaarheid

Locatie: Radboud Universiteit Nijmegen, Cultuurzaal ‘C’, Elinor Ostromgebouw, Heyendaalseweg 141, 6525 AJ Nijmegen.

Voor bereikbaarheid van de Radboud Universiteit middels openbaar vervoer, kijkt u hier: bereikbaarheid. Komt u met de auto, dan kunt u parkeren op het ondergrondse gedeelte van Parking 7B, dat zich onder de locatie van het symposium bevindt.

Aanmelden

U kunt zich aanmelden voor dit symposium door het sturen van een email met uw naam en adres naar: j.kregting@kaski.ru.nl. Studenten worden verzocht een kopie van hun studentenkaart mee te sturen en hoeven niet te betalen. Voor anderen is aanmelding definitief na ontvangst van 15 euro (abonnees van Religie en Samenleving) of 30 euro (niet abonnees) op IBAN rekeningnummer NL23 INGB 0002 3354 63 (BIC is INGBNL2A) ten name van Radboud Universiteit onder vermelding van “2150148” én naam van de deelnemer.

Over de sprekers

Drs. Rasit Bal is lang betrokken geweest bij het islamitische onderwijs in Nederland. Daarnaast is hij oprichtend bestuurder en sinds 2009 voorzitter van het CMO, Contactorgaan Moslims en Overheid. Sinds 2006 doceert hij aan de Hogeschool Inholland en heeft hij mede vormgegeven aan de eerste ‘imamopleiding’ in Nederland. De uitdaging van moderne samenleving en de betekenis daarvan voor de islamitische theologie en religieuze praktijk van moslims in Nederland is zijn centrale onderzoeksthema. Sinds september 2007 is hij tevens verbonden aan de hogeschool voor islamitische theologie waar hij onderwijs verzorgt op het gebied van de islamitische filosofie doceert en over thema’s rondom de moderne samenleving.

Titel voordracht: Opleiden van imams in Nederland en uitdagingen van de wetenschap: paradox van normativiteit en academische geloofwaardigheid.

Prof. Dr. Monique C.H. van Dijk-Groeneboer studeerde sociologie en psychologie aan de Rijksuniversiteit Leiden. Na het behalen van beide doctoraalexamens promoveerde zij aan de Erasmus Universiteit Rotterdam op het proefschrift Automatisch maar niet vanzelf. Sinds 1995 is zij werkzaam bij de Tilburg School of Catholic Theology (toen nog Katholieke Theologische Universiteit te Utrecht geheten). Daar verzorgt zij onder meer colleges godsdienstsociologie, jongerencultuur en spiritualiteit, en methoden van empirisch onderzoek. Ze is tevens pastoraal supervisor. Sinds 2015 is zij coördinator van de tweejarige Universitaire Lerarenopleiding Godsdienst en Levensbeschouwing en sinds 2016 executive boardmember van de International Association for the Study of Youth Ministry (IASYM). Sinds September 2017 is zij hoogleraar Religieuze Educatie aan de Tilburg School of Catholic Theology. Haar onderzoeksthema is Jongeren en Religie en een grootschalig longitudinaal survey-onderzoek onder middelbare scholieren is hier onderdeel van. In 2010 verscheen onder haar redactie het Handboek Jongeren en Religie (Parthenon).
Titel voordracht: Levensbeschouwing in katholiek onderwijs; gewortelde persoonsvorming.

Prof. dr. Patrick Loobuyck studeerde godsdienstwetenschappen aan de KU Leuven en Moraalwetenschappen aan de UGent. Hij is momenteel als hoogleraar Levensbeschouwing verbonden aan het Centrum Pieter Gillis van de Universiteit Antwerpen. Hij is tevens als gastprofessor Politieke Filosofie verbonden aan de Vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschappen van de UGent. Zijn onderzoek focust op de plaats van religie in een seculiere samenleving en samenleven in diversiteit. Hij publiceerde in tal van nationale en internationale tijdschriften en is auteur van deze boeken: Samenleven met gezond verstand (2017), Samenleven met overtuiging(en) (2015), De lokroep van IS (2015), Meer LEF in het onderwijs (2014) en De seculiere samenleving (2013). In het publiek debat is hij een gewaardeerde stem inzake ethische en levensbeschouwelijke thema's. Zijn stukken verschenen in verschillende kranten en tijdschriften en hij gaf interviews in tal van kranten, op radio en televisie.
Titel voordracht: Over nut en noodzaak van ‘neutraal’ onderwijs over levensbeschouwingen in een diverse en geseculariseerde samenleving.

Dr. Carl Sterkens studeerde godsdienstwetenschappen en filosofie aan de KU Leuven, en promoveerde in 2001 in de theologie aan de Radboud Universiteit op het proefschrift ‘Interreligious learning. The problem of interreligious dialogue in primary education’. Hij is universitair hoofddocent pastoraaltheologie en empirische religiewetenschappen aan de Radboud Universiteit. Veelal middels grootschalige surveys richt zijn empirisch onderzoek zich vooral op de partiële en differentiële bijdrage van religieuze identificatie op sociale cohesie (vertrouwen, solidariteit, mensenrechten) of juist het gebrek daaraan (conflict, contactvermijding), en dit in diverse multireligieuze contexten waarin attitudes van christenen, moslims en hindoes met elkaar worden vergeleken.

Dr. Paul Vermeer studeerde theologie aan de Universiteit van Tilburg en promoveerde aldaar in 1999 op het proefschrift ‘Learning Theodicy. The problem of evil and the praxis of religious education; an empirical-theological study’. Van 1992-1999 was hij geestelijk verzorger (aalmoezenier) bij de Koninklijke Landmacht en sinds maart 1999 is hij verbonden aan de Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen van de Radboud Universiteit. Momenteel is hij universitair hoofddocent empirische religiewetenschappen met een bijzondere aandacht voor de godsdienstsociologie. Van 1999-2016 was hij tevens verbonden aan de Docentenacademie van de Radboud Universiteit als vakdidacticus voor het schoolvak godsdienst/levensbeschouwing.
Titel voordracht: Over de wenselijkheid van confessioneel levensbeschouwelijk onderwijs: een probleemverkenning.

Prof. mr. drs. Ben P. Vemeulen studeerde rechten en filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, en promoveerde aldaar in 1989 op het proefschrift ‘De vrijheid van geweten’. Sinds 1984 is hij – met een korte onderbreking, en meestal parttime – verbonden aan de rechtenfaculteit van de Radboud Universiteit, als universitair docent/hoogleraar rechtsfilosofie en onderwijsrecht. Thans is hij daar nog hoogleraar onderwijsrecht. Van 1994-2008 was hij lid van de Onderwijsraad. Vermeulen is lid van de Raad van State, en in die hoedanigheid onder meer adviseur inzake onderwijswetgeving en rechter in onderwijszaken.
Titel voordracht: Godsdienst- en levensbeschouwelijk onderwijs: onderwijsvrijheid en scheiding van kerk en staat; burgerschapsvorming en rechtsstaat.

Dr. Gerdien Bertram-Troost is godsdienstpedagoog. Zij is als universitair docent en bekleder van de Verus-VU-Onderzoekplaats voor levensbeschouwelijke vorming verbonden aan de Faculteit der Godgeleerdheid en de Faculteit der Gedrags- en Bewegingswetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam.

Drs. Taco Visser is adviseur onderwijs en identiteit bij Verus, vereniging voor katholiek en christelijk onderwijs, hoofd- en eindredacteur van Narthex, tijdschrift voor levensbeschouwing en educatie, en voorzitter van de Vereniging van Docenten Levensbeschouwing en Godsdienst.
Gerdien en Taco hebben onderzoek gedaan naar levensbeschouwelijke vorming in het primair en voortgezet (protestants-christelijk) onderwijs, zoals het recente onderzoek Godsdienst / levensbeschouwing, wat is dat voor vak? Docenten godsdienst/levensbeschouwing over zichzelf en hun vak, nu en in de toekomst.

Titel voordracht: Geloofsgoed en cultuurgoed. Kenmerken van levensbeschouwelijke vorming ten behoeve van de persoonsvorming van leerlingen in het protestants-christelijk onderwijs.

Drs. Lisa Westerveld studeerde filosofie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en was onder meer voorzitter van de Landelijke Studentenvakbond en voorlichter van de Algemene Onderwijsbond. Thans is zij lid van de Tweede Kamer voor GroenLinks en lid van de vaste commissie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Contactpersoon

Joris Kregting

E-mail

j.kregting@kaski.ru.nl

WAT NIET WEG IS, IS GEZIEN

Religie en levensbeschouwing in publieke instellingen

 

Symposium georganiseerd door Religie & Samenleving / Conferentie van de Commissie Wetenschap Vereniging voor Geestelijk VerZorgers i.s.m. Universiteit voor Humanistiek en Tilburg School of Catholic Theology

 

woensdag 7 juni

10.00 uur

 

Universiteit voor Humanistiek, Utrecht: zaal 1.40

 

Geestelijk verzorgers zijn in verschillende publieke instellingen te vinden, waaronder ziekenhuizen, gevangenissen en het leger. Vanuit hun levensbeschouwelijke achtergrond – dat kan bijvoorbeeld een christelijke, islamitische of humanistische achtergrond zijn - richten zij zich op zingevingsvragen en morele kwesties. Niet alleen geestelijk verzorgers houden zich hiermee bezig: de morele kwesties die in publieke instellingen spelen zijn dikwijls ook onderwerp van maatschappelijk debat. Krijgen mensen nog wel goede zorg onder de huidige WMO? Aan welke uitzendingen moeten Nederlandse militairen meewerken? Welk gevangenisregime is passend voor veroordeelde terroristen? Verder groeit de aandacht voor zingeving, een concept dat de laatste tijd door verschillende (zorg)professionals wordt omarmd. Zo presenteerde ZonMw, de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie, vorig jaar het Signalement Zingeving in zorg, om publiek debat over en kennis op het gebied van zingeving een impuls te geven. Geestelijk verzorgers zelf lijken niet direct mee te liften op deze brede belangstelling voor hun werkterrein. De religieuze en levensbeschouwelijke tradities van waaruit zij werken fungeren in de huidige pluriforme samenleving niet langer als algemeen herkenbare en gedeelde richtingwijzers voor zingevingsvragen en morele kwesties. Bovendien worden religie en levensbeschouwing steeds meer als privé aangelegenheid aangemerkt, zodat de noodzaak om geestelijke verzorging in publieke instellingen beschikbaar te stellen weg lijkt te vallen. Wanneer de expliciete aanwezigheid van religie en levensbeschouwing in publieke instellingen afneemt worden geestelijk verzorgers minder vanzelfsprekend als de aangewezen experts op het gebied van zingeving en morele kwesties gezien.

In dit symposium staat de niet direct zichtbare, impliciete aanwezigheid van religie en levensbeschouwing in publieke instellingen centraal. Uit beleid van een instelling (bijv. rondom morele kwesties of geestelijke verzorging) of architectuur (bijv. de plek van het stiltecentrum in het gebouw) kan een niet geëxpliciteerde visie op (de betekenis van) levensbeschouwing spreken. Wat betekent deze impliciete aanwezigheid van levensbeschouwing in instellingen voor geestelijk verzorgers? Hoe kunnen zij hierop inspelen en zich laten zien als specialisten op het gebied van zingeving en morele kwesties?

In het ochtendgedeelte van het symposium zullen prof. dr. Evelien Tonkens, dr. Kees de Groot en dr. Sipco Vellenga, en dr. Carmen Schuhmann een kader schetsen om de plaats en rol van religie en levensbeschouwing enerzijds en zingeving en moraliteit anderzijds in de complexe werkelijkheid van hedendaagse publieke instellingen te kunnen duiden. In het middaggedeelte worden enkele thema's belicht die uitnodigen tot vernieuwende perspectieven op geestelijke verzorging: interlevensbeschouwelijkheid in geestelijke verzorging, moral injury in verschillende contexten, de plaats van levensbeschouwing in instituties, en actueel onderzoek naar geestelijke verzorging.

 

 

Aanmelding via email durkhak@home.nl of ter plaatse.

Kosten: € 15, en € 25 inclusief symposiumbundel. Abonnees van R & S betalen € 15 -De bundel maakt deel uit van het abonnement.- Voor reguliere studenten is aanmelding verplicht, maar is de deelname gratis. Kosten bundel voor studenten: € 15. Deelnemers die op de bundel inschrijven moeten hun adres mee sturen, zodat die tzt kan worden opgestuurd.

Het verschuldigde bedrag moet worden gestort op de rekening tnv D.H. Hak Enschede

IBAN: NL92SNSB0871023970, ovv. symposium 2017.

Adres & bereikbaarheid UvH:

Kromme Nieuwegracht 29 Utrecht. De universiteit ligt in het oude centrum van Utrecht, niet ver van de Domtoren, en is te voet bereikbaar vanaf het centraal station in ongeveer 15 minuten. 

Openbaar vervoer

Er vertrekken verschillende bussen vanaf het Centraal Station richting het centrum.
U kunt uw reis plannen op: http://www.u-ov.info/

Parkeren

Parkeren kan het beste op het Janskerkhof (behalve op zaterdag) of in één van de iets verder weg gelegen parkeergarages (bijv. in de Kruisstraat of in Parkeergarage Springweg).

 

 

Ochtendprogramma 10.00 – 12.30

 

9:30 uur ontvangst met koffie en thee waar???

 

voorzitter: Sjaak Korver, UVT/VGVZ/Lammert Gosse Jansma, R&S

 

10:00 – 10:05 opening/welkom door prof. dr Gerty Lensvelt-Mulders, rector Universiteit voor Humanistiek

 

10:05 – 10:50 prof. dr Evelien Tonkens, Universiteit voor Humanistiek

 

10:50 – 11.05 koffiepauze

 

11:05 – 11.40 dr Carmen Schuhmann, Universiteit voor Humanistiek

 

 

11:40 – 12.15 dr Sipco Vellenga (Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap, RUG) dr Kees de Groot (Tilburg School of Catholic Theology)

 

12.15 – 12 30 discussie lezingen 2 & 3

 

12:30 – 13.30 lunch

 

Middagprogramma 13.30 – 17.00

parallelle sessies:

 

zl 1.40 Moral injury, voorzitter: dr Lammert Gosse Jansma (R & S)

zl 0.22 Interlevensbeschouwelijke geestelijke verzorging, voorzitter dr Erik Sengers (R & S)

zl 1.23 Instituties en levensbeschouwing, voorzitter: dr Kees de Groot (Tilburg School of Catholic Theology; R & S)

zl 1.33 Omgaan met tragiek en vergankelijkheid, voorzitter dr Carmen Schumann (Universiteit voor Humanistiek)

 

 

Erik Asscher (defensie), en Sylvia Grevel  Vicky Hölsgens en Els van Wijngaarden

13:30 – 14:15 1e ronde parallelsessies

 

Moral injury; zl 1.40

nn

 

Interlevensbeschouwelijke geestelijke verzorging;

-Sjaak Korver, Ritueel als interreligieuze ruimte

 

Instituties en levensbeschouwing; zl 1.23

-Jorien Holsappel, Ruimte voor ritueel in publieke instellingen

-Willem Marie Speelman

 

Omgaan met tragiek en vergankelijkheid. zl 1.33

-Michael Kolen Er staat een olifant in de kamer: Over ongeziene mogelijkheden voor goede zorg in de alledaagse omgang tussen zorgprofessionals en zorgontvangers.

 

 

 

14.15 – 15:00 2e ronde parallelsessies

 

zl 1.40 Moral injury,

Tine Molendijk

zl 0.22 Interlevensbeschouwelijke geestelijke verzorging;

Martin Walton: Impliciet Verschil: Identiteit & variëteit in interlevensbeschouwelijke geestelijke zorg

 

zl 1.23 Instituties en levensbeschouwing;

zl 1.33 Omgaan met tragiek en vergankelijkheid,

 

14:45 – 15:00 Pauze

 

15:00 – 15:45 3e ronde parallelsessies

 

16:00 – 16:30  Plenaire slotlezing). Ernst van den Hemel

 

16:30 – 17:00 Napraten met een drankje

God, Seks en Politiek

Symposium van Religie & Samenleving i.s.m. ForumC en het NWO-onderzoeksproject “Contested Privates” (VU/UU) op vrijdag 13 mei, Vrije Universiteit Amsterdam (Kerkzaal, Hoofdgebouw).

In beschaafde conversatie, zo stelt een oude regel, moet men drie onderwerpen vermijden: godsdienst, seksualiteit en politiek. Gesprekken daarover zouden namelijk al gauw pijnlijk of ronduit onaangenaam worden. In hedendaagse publieke debatten gaat het echter opmerkelijk vaak over juist deze drie – en over de manier waarop ze zich tot elkaar zouden (moeten) verhouden.

Van religie wordt tegenwoordig vaak gezegd dat het vooral of zelfs uitsluitend thuishoort in de privésfeer. Publieke religie wekt daarom al gauw de verdenking dat ze – net als een potloodventer – haar plaats niet kent. Toch lijken hedendaagse beleidsmakers, opinieleiders en gewone burgers er niet gerust op dat men religies hun goddelijke gang kan laten gaan. Godsdienst geldt weliswaar als een privéaangelegenheid, maar een die het niet kan stellen zonder voorlichting, bijsturing, monitoring of beleid. Dat geldt bijvoorbeeld waar het gaat over religie én seksualiteit – en dat is nogal eens. In hedendaagse debatten over religie komt opmerkelijk vaak ook seksualiteit ter sprake – en omgekeerd. De verhouding tussen die twee is anders dan ze was. Pakweg vijftig jaar geleden gold godsdienst als een vanzelfsprekend gegeven, een legitieme grondslag van sociale identiteit, terwijl seksualiteit werd beschouwd als iets dat ondergeschikt was aan maatschappelijke belangen. Tegenwoordig lijkt het omgekeerde het geval. Hebben religie en seksualiteit stuivertje gewisseld?

Religies als het christendom maar ook het boeddhisme hebben iets met seks: ze hebben er de mond vol van. Als je de publieke opinie mag geloven, hebben ze er vooral veel op tegen. De gebrekkige acceptatie van homoseksualiteit, bijvoorbeeld, zou vooral te wijten zijn aan godsdienstige zedenpredikers. Dat verwijt is niet geheel uit de lucht gegrepen, maar het is een versimpeling van een lange, complexe relatie, die vanaf de jaren zestig – het decennium van religieuze én seksuele ontvoogding – op scherp is komen te staan.

Waar Nederlandse kerkgenootschappen zich vroeger van elkaar onderscheidden door het benadrukken van de fijne puntjes van confessie en kerkorde, gaat het nu veeleer over het al dan niet aanvaarden van seks buiten de gebaande paden van heteroseksuele monogamie. Humanisten en vrijzinnigen (‘Mijn God trouwt ook homo’s’) laten zich laten voorstaan op hun inclusiviteit, evangelischen en gereformeerden daarentegen op hun bijbelgetrouwheid. Het politieke rumoer waartoe dat nogal eens leidt, versterkt de indruk dat hier een zaak van gewicht in het geding is: seksuele ethiek is een levensbeschouwelijke identity marker geworden. Daarmee wordt nieuw leven ingeblazen aan vertrouwde tegenstellingen (‘de Verlichting versus religieuze achterlijkheid’, bijvoorbeeld, of juist ‘beginselvastheid versus ongebreideld hedonisme’) maar ontstaan ook nieuwe coalities – bijvoorbeeld tussen conservatieve protestanten, rooms-katholieken en moslims.

Dit symposium is bedoeld om licht te werpen op de manier waarop religie, seksualiteit en politiek met elkaar verknoopt zijn – en welke gevolgen dat heeft voor elk van die drie. Het ochtendprogramma bestaat uit twee plenaire lezingen (gevolgd door discussie) door twee gezaghebbende Nederlandstalige deskundigen, die enkele grote lijnen zullen schetsen en kardinale kwesties zullen voordragen. Het middagprogramma bestaat uit drie keer drie parallelsessies, waarin onderzoekers (wellicht ook beleidsmakers en activisten) specifieke case studies zullen presenteren. Daarbij gaat het om drie clusters van vragen.

In cluster 1, “Prikkelende beelden”, gaat het over uiteenlopende manieren waarop religie en seksualiteit met elkaar in verband worden gebracht in het publieke discours. Zoals de titel al doet vermoeden, kan daarbij onder meer worden gedacht aan analyses van (de publieke respons op) visuele representaties. Juist die vallen bij religieuze gezagsdragers en hun volgelingen immers vaak niet in goede aarde – zeker niet als dat wat hun heilig is in verband wordt gebracht met seksualiteit. Maar ook gaat het hier over ‘beelden’ in ruimere zin: clichés, stereotypen, geijkte voorstellingen van de verhouding tussen geloof en geslachtsleven, die niet altijd recht doen aan de werkelijkheid – en daarmee sommige stemmen het hoogste woord laten voeren, en anderen het zwijgen opleggen.

In cluster 2, “Harde feiten”, gaat het vooral over empirisch onderzoek naar de manier waarop religie (bijvoorbeeld kerkelijke gezindte of de mate van religiositeit) samenhangt met seksuele attitudes en dito gedrag. Zijn rooms-katholieken, bijvoorbeeld, minder ‘homotolerant’ dan onkerkelijke Nederlanders? Doen ze ‘het’ minder vaak voor het huwelijk? En gebruiken ze minder vaak condooms of de pil? Geldt dat ook voor refo’s en moslims? Daarnaast zijn er andere vragen, waarop etnografisch onderzoek misschien meer antwoorden geeft dan surveys – bijvoorbeeld: hoeveel invloed hebben religieuze gedragsdragers op het seksuele doen en laten van gewone gelovigen? En wordt er vandaag de dag meer op hun eigen doen en laten gelet dan voor de publiciteitsgolf over seksueel misbruik? Welke plaats heeft seksualiteit in het relaas van mensen over hun breuk met de geloofsgemeenschap  waarin ze waren opgevoed of hun overgang naar een andere denominatie of religie?

In cluster 3, “Vrij met beleid”, gaat het over spanningen tussen religieuze en seculiere gezagsdragers inzake seksualiteit. In Nederland en Vlaanderen zetten overheden zich in voor het bevorderen van seksuele gezondheid, acceptatie van seksuele diversiteit en gelijkberechtiging van homo- en heteroseksuelen. Dat brengt ze dikwijls in aanvaring met religieuze gemeenschappen, instellingen of partijen, die zich – veelal met een beroep op de godsdienstvrijheid – verzetten tegen deze overheidsbemoeienis. Seksualiteit is zo beland in de frontlinie tussen ‘seculier’ en ‘religieus’, en godsdienstige en seksuele minderheden zien zichzelf niet zelden tegenover elkaar gesteld. Welke mogelijkheden en moeilijkheden levert dat op voor hen en hun zaakwaarnemers? In hoeverre ontstaan hier nieuwe verhoudingen tussen overheden en burgers, en welke rol is daarin weggelegd voor professionals?

aanmelden: durkhak@home.nl

 

de kosten voor het symposium bedragen 25 euro inclusief symposiumbundel, en zonder bundel 15 euro. voor reguliere studenten is opgave verplicht maar is de deelname gratis. de kosten van de bundel zijn voor studenten 15 euro.

de deelnemers die op de bundel inschrijven moeten hun adres mee sturen, zodat de bundel tzt kan worden opgestuurd. het verschuldigde bedrag moet worden gestort op de rekening tnv. : 

 

D.H. Hak Enschede,

IBAN: NL92SNSB0871023970

 ovv. symposium ‘god, seks en politiek’

 

Programma

9:30 uur: ontvangst met koffie en thee in of bij de kerkzaal (16e etage VU Hoofdgebouw; lift gaat tot de 15e etage)

 

10:00 – 10:15: welkom door dagvoorzitter prof. dr. Ruard Ganzevoort (bevestigd)

10:15 – 10:45 Keynote lezing door prof. dr. Anne-Marie Korte (bevestigd)

10:45 – 11:00 Discussie

11:00 – 11:15 Pauze

11:15 – 11:45 Keynote lezing dr Paul Schnabel

11:45 – 12:15 Discussie (ook n.a.v. lezing #1)

 

12:15 Lunch op eigen gelegenheid (en kosten);  (bijv. in Restaurant Hoofdgebouw (souterrain); Grand Café The Basket (campusplein); Koffiecorner Rendez Vu - Hoofdgebouw - begane grond (o.a. sandwiches en panini); Koffiecorner Rendez Vu - Hoofdgebouw - 8e etage; Koffiebar Doppio Espresso (campusplein); op het campusplein bevindt zich ook een kleine supermarkt)

 

13:00 – 13:45 Eerste ronde parallelsessies

13:45 – 14:00 Pauze: mogelijkheid om te switchen

14:00 – 14:45 Tweede ronde parallelsessies

14:45 – 15:00 Pauze: mogelijkheid om te switchen

15:00 – 15:45 Derde ronde

16:00 – 16:15 Plenaire afsluiting

16:15 – 17:00 Napraten met een drankje

Allah in Nederland  De sociale werkelijkheid van de islam

Symposium van Religie & Samenleving (www.religiesamenleving.nl) i.s.m.

Tilburg School of Catholic Theology, en

Werkgezelschap godsdienstsociologie en -antropologie

5 juni 2015

Auditorium Museum Catharijneconvent Utrecht

Lange Nieuwstraat 38 www.catharijneconvent.nl

In het publieke debat over islam in Nederland voeren twee partijen het hoogste woord: aan de ene kant staan zij die vaak met een misleidende term van islamofobie worden beschuldigd, aan de andere kant staan zij die worden verondersteld het multiculturalisme te belijden.

Vanuit sociaalwetenschappelijk perspectief hangen negatieve of positieve uitspraken over de islam niet samen met persoonlijke karaktereigenschappen, maar reflecteren zowel religies als meningen over religies de verhoudingen tussen bevolkingsgroepen. En de diversiteit aan culturen binnen de grenzen van de Nederlandse staat is voor wetenschappers eerder een gegeven en voorwerp voor onderzoek en is het spreken erover in termen van zegen of vloek weinig zinvol.

Dit symposium wil bijdragen aan een helder zicht op de actuele situering van de islam in de Nederlandse samenleving op grond van actueel wetenschappelijk onderzoek. Na bijna een halve eeuw onderzoek naar de, vooral (ex-)christelijke, God in Nederland (*1967) is het tijd voor een update van de stand van zaken rond moslims en hun geloof.

Na de Tweede Wereldoorlog kenden we in de Nederlandse samenleving wel moslims. De eerste en grootste groepen kwamen uit het voormalig Nederlands-Indië en Suriname. Daarna kwamen Berbers, Marokkanen, Turken, enz. als gastarbeiders. Ze waren in meer of mindere mate moslim. Nu worden deze laatsten in de eerste plaatst als moslims beschouwd met een Berber, Marokkaanse of Turkse achtergrond. Dat is een fundamentele verandering, zo lijkt het. Wie en wat hebben deze ontwikkelingen bewerkstelligd? En wat betekenen die voor de (Nederlandse) samenleving?

Programma

10.00 registratie en ontvangst

Voorzitter: dr Lammert Gosse Jansma Religie & samenleving

10.30          Opening prof. dr Marcel Poorthuis Tilburg School of Catholic Theology

10.35          Sofyan Mbarki, PvdA –fractielid Gemeenteraad Amsterdam

11.10          dr Merovė Gijsbert, Sociaal en Cultureel Planbureau Den Haag

11.45          prof. dr Thijl Sunier, Vrije Universiteit Amsterdam

12.20          plenaire vragen sprekers   

12.35 – 13.45 pauze, lunch op eigen gelegenheid

Middagprogramma:

drie parallelle sessies (voorzitters, dr Kees de Groot, dr Lammert Gosse Jansma en dr Erik Sengers

13.45 – 14.15

14.15 – 14.45

thee pauze

15.15 – 15.45

15.45 napraten met thee, koffie en fris

Inleiders middagsessies; -dr Mohamed Ajouaou, dr Welmoet Boender, dr Anja van Heelsum, dr Martijn de Koning e.a., drs Sahar Noor, dr Jan Jaap de Ruiter, dr Ineke van der Valk, en dr Sipco Vellenga/prof. dr Gerard Wiegers.

Entree: € 15 zonder boek/ € 25 euro met boek. Aanmelding via dr.sengers@hotmail.com, en door overmaking van de deelnemersbijdrage op NL92 SNSB 0871 023970 t.n.v. D.H. Hak Enschede o.v.v. symposium 2015 (abonnees Religie & Samenleving krijgen het boek thuisgestuurd (abonneren via www.religiesamenleving.nl). Informatie: Durk Hak (durkhak@home.nl).

Hemelbestormers: Radikaliteit, religie en samenleving

Symposium van Religie & Samenleving (www.religiesamenleving.nl) i.s.m. Tilburg School of Catholic Theology & en Werkgezelschap godsdienst-sociologie en -antropologie

6 juni 2014

Auditorium Museum Catharijneconvent Utrecht

Lange Nieuwstraat 38 www.catharijneconvent.nl

Entree: € 15 zonder boek/ € 25 euro met boek Aanmelding via dr.sengers@hotmail.com (ook voor meer informatie) en door overmaking van de deelnemersbijdrage op NL92SNSB0871023970 t.n.v. D.H. Hak o.v.v. symposium 2014 (abonnees Religie & Samenleving krijgen boek thuisgestuurd > abonneren via www.religiesamenleving.nl).

Het programma vindt u hier